Μόνο πρόσωπο που έχει επηρεαστεί από μια εκτελεστή πράξη της διοίκησης μπορεί να στραφεί με προσφυγή εναντίον της πράξεως.
Άρθρο 146.2
“Η προσφυγή ασκείται υπό παντός προσώπου του οποίου προσεβληθη ευθέως δια της αποφάσεως, πράξεως ή παραλείψεως, ίδιον ενεστώς έννομο συμφέρον, όπερ κέκτηται τούτο είτε ως άτομο είτε ως μέλος κοινότητος τινός”
Οι προϋποθέσεις που θέτει το άρθρο είναι :
- Ο Αιτητής πρέπει να έχει συμφέρον στο αντικείμενο της πράξης. Επομένως ο αιτητής θα πρέπει να έχει συμφέρον στην ακύρωση μιας πράξης που τίθεται για δικαστική αναθεώρηση ξεχωριστό και διακριτό από το συμφέρον του κοινού επί του θέματος.
- Το συμφέρον πρέπει να είναι άμεσο.
- Το συμφέρον πρέπει να υφίσταται κατά τον χρόνο λήψεως της απόφασης και να εξακολουθεί να υφίσταται κατά τον χρόνο της δικαστικής διαδικασίας και της έκδοσης της απόφασης.
- Το συμφέρον πρέπει να επηρεάζεται δυσμενώς κατά το χρόνο που η απόφαση ή η πράξη λαμβάνεται ή η παράλειψη συμβαίνει. Αν δεν έχει, δηλαδή αν η πράξη δεν θα τον επηρεάσει με οποιονδήποτε τρόπο, η προσφυγή είναι απαράδεκτη. Πρέπει να έχει, το συμφέρον, νομικό έρεισμα να εκπορεύεται από το νόμο από τα νομικά δικαιώματα του. Ο αιτητής έχει το βάρος να αποδείξει ότι έχει έννομο συμφέρον να προσβάλει μια πράξη.
Το συμφέρον μπορεί να είναι υλικό ή ηθικό. Το ηθικό συμφέρον δεν συναρτάται με την ηθική τάξη ή με τις ευαισθησίες του προσφεύγοντος αλλά με τις ιδιαίτερες του σχέσεις προς το αντικείμενο της απόφασης και τις επιπτώσεις που θα έχει γι’ αυτόν.
(Λοχίας Γεωργίου κ.α., Παναγή κ.α. -ν- Δημοκρατίας (1997) 3 ΑΑΔ 81 ).
Για να είναι έννομο το συμφέρον δεν πρέπει να έχει προέλθει από τις δικές του αιτητή παράνομες πράξεις. (Improvement Board of Strovolos –v–Republic (1983) Εδώ η άρνηση του Συμβουλίου Βελτιώσεως Στροβόλου να εφαρμόσει μια απόφαση του Υπουργείου ήταν παράνομη και δεν νομιμοποιείτο να ασκήσει προσφυγή κατά της απόφασης του Επάρχου για έκδοση της άδειας.
Ενεστώς συμφέρον
Το συμφέρον πρέπει να κρίνεται κατά τον χρόνο λήψης και απόφασης. Η πιθανότητα να επηρεαστεί στο μέλλον δεν ισχύει εκτός αν η βλάβη ή ο επηρεασμός αφορά ευπροσδιόριστο (όχι θεωρητικά ) συμφέρον που είναι βέβαιο ότι θα συμβεί σε μελλοντική ημερομηνία. Έτσι κρίθηκε ότι ο αιτήτης είχε συμφέρον να προσβάλει μια πράξη που θα επηρεάσει μελλοντικά την υπηρεσιακή του ανέλιξη στη δημόσια υπηρεσία.
Άμεσο είναι το συμφέρον που αφορά άμεσα το πρόσωπο του Αιτητή. Στην απόφαση Efthymios Ierodiaconou etc –v– Republic 3RSCC, κρίθηκε ότι ένα μέλος της εκκλησίας των Aληθινών Ορθοδόξων Χριστιανών της Κύπρου δεν μπορεί να προσβάλει στην παράλειψη της διοίκηση για έκδοση διαβατηρίου στον ” Επίσκοπο Κιτίου” της εκκλησίας αυτής.
Ούτε μια εταιρεία έχει έννομο συμφέρον να προσβάλλει την άρνηση της διοίκησης να χορηγήσει άδεια παραμονής σε αλλοδαπό που είναι διευθυντής της Εταιρείας.
( Salem and another -v- Republic (1986) 3 CLR 1191)
Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου με την οποία καθορίζεται το δικαίωμα των αποφοίτων Ιδιωτικής Σχολής Μέσης Εκπαίδευσής για συμμετοχή στις εισαγωγικές εξετάσεις του Πανεπιστημίου Κύπρου και τα Ανώτερα και Ανώτατα Εκπαιδευτικά κέντρα της Ελλάδας μπορεί να προσβληθεί όχι μόνο από τους ίδιους τους τελειόφοιτους αλλά και από ιδιωτικές σχολές μέσης Εκπαίδευσης γιατί με την απόφαση θίγεται και η δική τους υπόσταση στο εκπαιδευτικό σύστημα της Κύπρου. G.C. School κ.α-ν-Δημοκρατίας (1993) 3 ΑΑΔ 170).
Αντίθετα οι γονείς των μαθητών δεν έχουν συμφέρον.
Επίσης οι αρχιτέκτονες οι οποίοι κατάγγειλαν συναδέλφους στο ΕΤΕΚ διέπραξαν πειθαρχικά αδικήματα δεν μπορεί να προσβάλουν την απόφαση με την οποία απαλλάγηκαν (Ούλα Μίκη Ζεμπύλα-ν- ΕΤΕΚ Αναθ. Έφεση 1470 ημ. 28-5-99).
Προσωπικό:
Είναι το έννομο συμφέρον που αφορά προσωπικά τον Αιτήτη. Για να προσβάλει κάποιο διορισμό προσώπου σε κάποια θέση θα πρέπει να έχει υποβάλει και ο ίδιος αίτηση για την θέση ( Papapetrou and the Republic 2RSCC61).
Απόφαση που επηρεάζει την υπηρεσιακή κατάσταση του αιτητή τον νομιμοποιεί να την προσβάλει (Petrakis Panayides –v– Republic (1973) 3 CLR 378).
(Όπως ο βαθμός αρχαιότητας στα πλαίσια της ιεραρχίας στο τμήμα που υπηρετεί).
Για να προσβάλει κάποιος τον διορισμό ή την προαγωγή κάποιου σε μια θέση θα πρέπει να κατέχει τα προσόντα για την διεκδίκηση της θέσης (Neofytou–v– Republic (1964) CLR 280).
Όμως υπάρχει έννομο συμφέρον αν η κατοχή ή όχι των προσόντων είναι το κύριο θέμα που εγείρεται στην προσφυγή ( Ιωνά-ν- Δημοκρατία (1989) 3 CLR 1775).
H απόφαση της αρμόδιας αρχής να αποσύρει πρόταση για πλήρωση θέσης δεν θίγει το έννομο συμφέρον του υποψηφίου εκτός αν η διαδικασία προχώρησε σε τέτοιο σημείο που να θεωρείται βάσιμα ματαίωση του διορισμού ( Matouka–v– Republic (1986) 3 CLR 1465)
( Zachariades –v– Republic (1984) 3CLR 1193).
Έννομο συμφέρον και Περιβάλλον
Το θέμα του έννομου συμφέροντος προσλαμβάνει ιδιαίτερες διαστάσεις σε σχέση με το περιβάλλον. Στην Ελλάδα το άρθρο 24 του Συντάγματος ενσωματώνει ουσιαστικά την αρχή της “αειφόρου ανάπτυξης” ταυτίζοντας το με την αξιοπρέπεια του ανθρώπου και το εθνικό συμφέρον.
Εξάλλου το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει μια εκτεταμένη και ακρώς ενδιαφέρουσα νομολογία. Η τάση του Συμβουλίου της Επικράτειας είναι να διευρύνει τον αριθμό των προσώπων που νομιμοποιούνται να ασκήσουν αίτηση ακυρώσεως για την προστασία του περιβάλλοντος. Το ίδιο δεν ισχύει για το Ανώτατο Δικαστήριο της Κύπρου παρά τον δρόμο που άνοιξε ο δικαστής Γ. Πικής από την δεκαετία του 80 έμεινε χωρίς συνέχεια.
Βλ. Simonis and onother –v– Improvement Board of Latsia (1984) CLR 109, αν και υπάρχει εμμονή στις προϋποθέσεις του άρθρου 146 2 του Συντάγματος.
Βλ. επίσης Pantelouris –v– Council of Ministers (1985) 3 CLR 852 και Κοινότητα Πυργών κ.α.-ν- Δημοκρατίας (1991) 4 ΑΑΔ 3498,3510,3511, όπου και η θεμελίωση της προστασίας του περιβάλλοντος στα άρθρα 7 και9 του Συντάγματος.
Έννομο συμφέρον δημόσιας αρχής και νομικών προσώπων
Καταρχήν μια δημόσια αρχή δεν έχει έννομο συμφέρον να προσβάλει μια πράξη ή παράλειψη άλλης δημόσιας αρχής.
Δεν μπορεί η διοίκηση να τεμαχίζεται και να στρέφεται εναντίον δικών της πράξεων.
Μπορεί όμως ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου όπως ένας Ημικρατικός Μηχανισμός ή οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης να προσβάλει πράξη ή παράλειψη διοικητικών αρχών και κεντρικής διοίκησης που επηρεάζει τη λειτουργία του για να προστατεύσει τα συμφέροντα και τις αρμοδιότητες του.
(The improvement Board of Strovolos -v- R (1981) 3CLR 434) .
Τα νομικά πρόσωπα όπως σωματεία, συντεχνίες μπορούν να προσβάλουν πράξη που αφορά τα ίδια αλλά και πράξεις που θίγουν τα συμφέροντα της ολότητας ή σημαντικού μέρους των μελών εφόσον η προστασία των συμφερόντων των μελών τους εμπίπτει στους σκοπούς των σωματείων.
(Σύνδεσμος Αστυνομία Κύπρου -ν- Δημοκρατία παρ. 20/89, 65/85, ημ. εκδ. 14/2/91).
Η ΠΑΣΥΔΥ θεωρήθηκε ότι δεν μπορεί να προσβάλει μια πράξη που δεν θίγει το σύνολο των μελών της, αλλά είναι ευνοϊκή για τις γυναίκες και θίγει τους άνδρες.
(PASYDY –v– (1978)3CLR 27)
Στην απόφαση improvement Board of Strovolos –v– Republic (1981) 3CLR κρίθηκε ότι μπορεί ένα νομικό πρόσωπο δημοσίου διακαίου ή οργανισμός τοπικής αυτοδιοίκησης να προσβάλει πράξη ή παράλειψη διοικητικών αρχών της κεντρικής διοίκησης που επηρεάζουν την λειτουργία τους και για να προστατεύσουν τα συμφέροντα τους.
Στην υπόθεση Κοινότητα Πυργών κ.α -ν- Δημοκρατίας (1991) 4ΑΑΔ 3498 που αφορούσε γενικότερα το συμφέρον των αρχών τοπικής αυτοδιοίκησης ως προς τις αποφάσεις της Κεντρικής Διοίκησης οι οποίες επηρεάζουν την περιοχή τους σημειώθηκε ότι :
“….οι αρχές τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν συμφέρον στην πολεοδομική διαμόρφωση της περιοχής τους εφόσον προκύπτει δυσμενής επηρεασμός στο φυσικό περιβάλλον, ιδωμένο όπως πρόκειται διαχρονικά να διαμορφωθεί. Πρόκειται για συμφέρον εγγενές στη φύση της αποστολής τους και πρόκειται ως εκ τούτου νόμιμο”.
Η ανάγκη τεκμηρίωσης ύπαρξης του συγκεκριμένου έννομου συμφέροντος παραμένει σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση.
Λόγοι που εμποδίζουν τη δημιουργία έννομου συμφέροντος.
Πρόσωπο δεν έχει έννομο συμφέρον να προσβάλει μια πράξη που εκδόθηκε σύμφωνα με την αίτηση του ή την προκάλεσε ή συναίνεσε σε αυτή. Επίσης ένα πρόσωπο δεν μπορεί να προσβάλει μια πράξη που έχει αποδεχτεί.
Η αποδοχή όμως πρέπει να είναι ελεύθερη και ανεπιφύλακτη και να μην έλαβε χώρα κάτω από πίεση για συνέλευση αρνητικών συνεπειών για τον αιτήτη. Ο αιτητής έχει έννομο συμφέρον να προσβάλει την κατάταξη του στην Εθνική Φρουρά παρά το ότι έχει καταταγεί σε αυτήν γιατί η κατάταξη του δεν ήταν εκούσια.
Vrahimis –v– E(1985) 3CLR 2057
Επίσης όταν έχει αποδεχθεί μια πράξη με επιφύλαξη δικαιωμάτων.
Ioannides –v– R (1979) 3CLR 679
Σε πειθαρχική διαδικασία η παραδοχή από τον Αιτητή των κατηγοριών του στερεί το έννομο συμφέρον να προσβάλει την καταδίκη του.
Ρούσος, κ.α. -ν- Δημοκρατίας (1990) 3 ΑΑΔ 1271.
Η αποδοχή της πράξης μπορεί να συνάγεται από διάφορες ενέργειες του Αιτητή. Συνιστά αποδοχή της πράξης ή αποδοχή από τον Αιτητή χρηματικού ποσού και αποζημίωσης με αντάλλαγμα της απόσυρση της προσφυγής.
Republic -v- Loucas and other (1984) 3CLR 241.
Η ανεπιφύλακτη πληρωμή από τον αιτητή της φορολογίας που επιβλήθηκε συνιστά αποδοχή της πράξης του Εφόρου και του στερεί τη δυνατότητα να προσβάλει την πράξη.
Το έννομο συμφέρον εκλείπει και για λόγους αντικειμενικούς. Όταν εκλείπει η πράξη που είναι αντικείμενο προσφυγής, ή όταν επέλθει ο θάνατος του αιτητή και το συμφέρον είναι προσωποπαγές.
